Ptak „Ra” – godło 4. Eskadry Wywiadowczej

Podczas opracowywania poprzedniego artykułu o historii 4. Eskadry Wywiadowczej, który możecie zobaczyć tutaj, „wypłynął” wątek godła tej jednostki. Pan Ryszard Kołodziejski przygotował krótką analizę ptaka „Ra” malowanego na burtach Breguetów XIV z 4. EW. Zapraszam do lektury!

W trakcie budowy kartonowego Bregueta XIVB2 o numerze „9” (z wydawnictwa WAK nr 6/2006) zwróciłem uwagę na niewłaściwe umieszczenie godła 4. EW na burtach kadłuba. Po obu stronach kadłuba głowa ptaka „Ra” powinna być zwrócona do przodu, tzn. w kierunku lotu. W modelu jest tak jedynie na lewej burcie, na prawej głowa zwrócona jest do tyłu, co jest ułożeniem błędnym. Postanowiłem zatem dokładnie sprawdzić, jak bywało z tym godłem w rzeczywistości.

Stylizowany ptak „Ra” podczas I wojny światowej był godłem francuskiej L’escadrille Br.66 (66. Eskadra Breguetów), która wraz z „Błękitną” Armią gen. J. Hallera przybyła do Polski w maju 1919 r. Część samolotów przekazano do 4. Eskadry Wywiadowczej, a pozostałe m.in. do 1., 2., 5., 10. i 11. EW. W 4. EW zachowano francuskie godło.

W publikacjach używa się określenia „ptak Ra”, które jest, jak sądzę, trochę nieprecyzyjne, ponieważ nie było ptaka „Ra”. „Ra” („Re”) był to czczony w starożytnym Egipcie bóg z ptasią głową sokoła (lub jastrzębia) i słonecznym dyskiem. Uważano go za najważniejszego z bogów – boga Słońca, stwórcę świata i pana ładu we wszechświecie.

Godło we francuskiej eskadrze przyjęto w marcu 1916 roku, a zaprojektował je sierż. pil. Jacques Rapin, były student Akademii Sztuk Pięknych i Architektury. Wcześniej na samolotach piloci malowali różne godła osobiste.

Różne wersje godła:

– ptak na tle dysku słonecznego (samolot Sopwith 1A2, 1917 r.),

– wersja godła z głową ptaka wpisaną w dysk (samolot Sopwith 1B2, 1917 r.)

– wersja godła bez dysku słonecznego (samolot Breguet XIVA2, 1917–1918 r.)

Zaprezentowane powyżej zdjęcia i ilustracje przedstawiające godło pochodzą z francuskiej strony poświęconej historii eskadry: http://albindenis.free.fr/Site_escadrille/escadrille066.htm

Wszystkie zdjęcia (prócz jednego) i rysunki dotyczące Breguetów z godłem „Ra” będących w użytkowaniu w polskim lotnictwie wojskowym pokazują lewą burtę i być może to sugerowało, że na prawej burcie układ godła jest taki sam (lub że użyto tego samego szablonu przy malowaniu).

Znane są zdjęcia czterech „polskich” Breguetów z 4. EW z godłem ptaka „Ra”:

Breguet XIVB2 „9” nr 12458, 1920 r. [archiwum własne, rys. Wojciech Sankowski]

Breguet XIVB2 „6”, Ławica 1919 r. Godło opisane jako „uproszczone” lub „niedokończone”

[archiwum własne, rys. Wojciech Sankowski]

Breguet XIVB2 o nieznanym numerze, Ławica 1919 r. Zwracają uwagę częściowo zamalowane francuskie kokardy (widoczne naniesione już czerwone pola polskiej szachownicy). [archiwum własne]

Breguet XIVB2 „12” nr 12344 – jedyne zdjęcie prawej burty [archiwum własne]

Różnice w sposobie przedstawienia godła eskadry, jakie można znaleźć w polskich publikacjach. Zagadką nadal pozostają kolory godła.

Ryszard Kołodziejski